اظهارنامه مالیاتی 1400 به یکی از نگرانی های امسال فعالین اقتصادی بدل شده است. بسیاری از مودیان مالیاتی حقیقی و حقوقی که در ارائه اظهارنامه سال 99 به مشکلات متعددی برخورد کردند اکنون به دنبال یک موسسه حسابداری مطمئن و حرفه ای هستند که خدمات مالیاتی مرتبط با اظهارنامه مالیاتی 1400 را ارائه کند. همه فعالین اقتصادی چه به عنوان اشخاص حقوقی و چه اشخاص حقیقی می دانند که از جمله مهمترین خدماتی که یک شرکت مالیاتی ارائه می کند خدمات مرتبط با اظهارنامه مالیاتی است. در سال مالی قبل به دلیل شیوع ویروس کرونا (covid19) بسیاری از کسب و کارها تحت تاثیر رکود داخلی و بین المللی قرار گرفت. در این میان همه چشم ها به سیاست های مالی دولت ها دوخته شده است تا ببینند چه بسته اقتصادی را برای بهبود شرایط اقتصادی به اجرا در می آورند. یا چه معافیت مالیاتی را در اظهارنامه سال جاری اعمال خواهند کرد.
در این بین بسیاری از دولت ها با ارائه تخفیف های مالیاتی به مودیان حقیقی و حقوقی سعی در نجات کسب و کار آن ها و به تبع آن اقتصاد کشورشان داشتند. سال 99 و 1400 شمسی را شاید بتوان یکی از سخت ترین سال ها برای کسب و کارها و همه فعالین اقتصادی در جهان دانست. بحران اقتصادی غیر منتظره ای که هیچ کس فکرش را هم نمی کرد که رکودی اینچنین سنگین را بر جهان حکم فرما کند. اما در ایران وضعیت متفاوت تر از دیگر کشورهای جهان پیش رفت. در واقع اقتصاد ایران که به دلیل تحریم های یک جانبه و ظالمانه امریکا در رکود قرار داشت و پس از کرونا رفته رفته به کما رفت. یک کمای اقتصادی که روز به روز به ورشکستگی و مرگ نزدیک تر می شد. تا جایی که مردم ایران به دنبال روزنه ای امید چشم به انتخابات امریکا دوخته بودند که جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده می شود یا دونالد ترامپ.
اظهارنامه مالیاتی سال 99 به خودی خود مشکلات زیادی را برای مودیان به همراه داشت. از مهلت تسلیم گرفته تا بررسی ها و اشتباهات رایج مودیان. در میان همه این مشکلات اکنون نوبت به ارائه اظهارنامه مالیاتی 1400 رسیده است. به جهت اهمیت ویژه شرایط امسال در این مقاله سعی کردیم نگاهی جامع و کامل به همه زوایای اقتصادی اظهارنامه اشخاص حقیقی و حقوقی در سال 1400 شمسی داشته باشیم.
اظهارنامه مالیاتی به طور کلی نشان دهنده عملکرد و وضعیت مالی اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات است که همه ساله، به منظور محاسبه مالیات، به سازمان امور مالیاتی تقدیم می کنند و اکنون با خود اظهاری الکترونیکی، فرآیند ها تحت سامانه متمرکز انجام می شود. عموم مردم اظهارنامه هر سالی را با توجه به عدد همان سال نام گذاری می کنند. اظهارنامه سال گذشته را اظهارنامه مالیاتی 99 و امسال را اظهارنامه مالیاتی 1400 می گویند.
اما اگر مسئولیتی در سیستم مالی یک شرکت بین المللی دارید لازم به ذکر است که در مراودات مالی بین المللی اظهارنامه مالیاتی به انگلیسی TAX RETURN گفته می شود. سیستم های مالی هر کشوری قوانین خاصی در رابطه با این موضوع دارند. از نحوه تسلیم اظهارنامه گرفته تا دوره های مالی و انواع محاسبات که در مقالات آتی به آن ها خواهیم پرداخت. در این مقاله مبحث انواع مختلف مالیات بر اساس قوانین مالیاتی سازمان امور مالیاتی جمهوری اسلامی ایران به طور کامل تشریح خواهد شد. علاوه بر این نکات بسیار مفیدی درباره اظهارنامه مالیاتی 1400 را بیان خواهیم کرد.
این یک اشتباه رایج است که عموم مردم در رابطه با نام گذاری اظهارنامه هر سال مرتکب می شوند. در واقع اظهارنامه در هر سال، مربوط به عملکرد مالی سال گذشته اشخاص حقوقی یا حقیقی است و در نتیجه باید با نام سال گذشته خوانده شود. به طور مثال در سال 1400 اظهارنامه مالیاتی 99 را به سازمان امور مالیاتی ارائه می دهیم و در سال 1401 باید اظهارنامه مالیاتی 1400 را به سازمان امور مالیاتی ارائه کنیم. اما این اشتباه رایج تا جایی عمومی شده که حتی سازمان امور مالیاتی هم برای درک بهتر مودیان، سال تسلیم اظهارنامه را برای نامیدن آن ملاک قرار می دهد. این در حالی است که اگر به صحبت های حسابداران خبره و حرفه ای در یک شرکت مالیاتی توجه کنید متوجه می شوید که همگی آن ها لفظ دیگری را برای نام بردن از اظهارنامه بکار می برند و آن استفاده از عدد سال مالی است که عملکرد آن سال مودی در اظهارنامه مالیاتی استفاده می شود. پس در همین ابتدا بدانید که اظهارنامه مالیاتی 1400 مربوط به عملکرد شما در سال 99 می باشد.
مالیات یا TAX پرداختی است الزامی و بلاعوض. مالیات ممکن است به شخص، واحد اقتصادی، دارایی و غیره تعلق می گیرد. به طور کلی می توان گفت مالیات بخشی از درآمد یا دارایی افراد است که به منظور پرداخت مخارج عمومی و اجرای سیاست های مالی در راستای حفظ منافع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور، به موجب قوانین به وسیله اهرم های اداری و اجرایی دولت وصول می شود.
مالیات ها یا به طور مستقیم اعمال می شوند یا به صورت غیر مستقیم. در مالیات های مستقیم درآمد و دارایی در نظر گرفته می شود. در مالیات غیر مستقیم به موضوع مصرف و محدود کردن واردات بیشتر اشاره می شود.
در مجموعه مقررات مالیاتی، مالیات های مستقیم به دو صورت مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی محاسبه می شوند. مالیات بر درآمد در واقع آن است که هنگام دریافت هرنوع درآمدی (شامل حقوق، املاک، کشاورزی و…) مبلغی به عنوان مالیات از آن کسر می شود و مبلغی که تحت عنوان درآمد به دست شما می رسد، با کسر مالیات است. مالیات بر دارایی مانند املاک و مستغلات، مالیات بر ارث، حق تمبر و …. نیز به صورت سالانه بر تمام دارایی های یک فرد وارد می شود.
رایج ترین نوع مالیات غیر مستقیم مالیات بر مصرف است که هنگام خرید کالا ها و محصولات آن را می پردازیم. از انواع دیگر مالیات های غیرمستقیم مالیات بر ارزش افزوده و مالیات های گمرکی است. برای محدود کردن واردات و تقویت تولید داخلی برخی مالیات های سنگین بر کالا های گمرکی وارد می شود.
منابع مالیاتی در ایران به دو دسته تقسیم می شوند:
مالیات بر دارایی است که اساس و مبنای آن، ثروت مؤدی (مسئول پرداخت مالیات) در نظر گرفته می شود. مهم ترین نوع مالیات بر دارایی که حتما شما هم نام آن را شنیده اید، مالیات بر ارث است:
هر گاه در نتیجه فوت شخصی اموالی از متوفی باقی بماند به شرح مذکور در ماده ۱۷ قانون مالیات های مستقیم مشمول مالیات خواهد بود. اموالی که مطابق ماده ۱۹ قانون مالیات های مستقیم مشمول مالیات بر ارث هستند عبارتند از کلیه ماترک متوفی در ایران یا خارج از ایران اعم از منقول و غیر منقول و مطالبات قابل وصول و حقوق مالی پس از کسر هزینه کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قوانین شرعی و دیون محقق متوفی.
گرفتن مالیات از طریق الصاق و ابطال تمبر بر روی اسناد، اوراق و مدارک یکی دیگر از شیوه های اخذ مالیات است. در این روش هم به اسناد و مدارک مربوط اعتبار قانونی و رسمی داده می شود و هم درآمدی نصیب دولت می گردد. در این روش وجهی که به عنوان مالیات حق تمبر اخذ می شود مستقیما از خود مودی وصول نمی گردد به عنوان مثال بانک در موقع چاپ برای هر برگ چک مبلغ دویست ریال به حساب خزانه واریز می کند و سپس آن را از مشتری وصول می نماید لذا مالیات حق تمبر در واقع نوعی مالیات غیر مستقیم است.
مالیات بر درآمد آن است که درآمد افراد و شرکت ها (و نه ثروت آنها) مبنای مالیات است. شاید بتوان گفت که مالیات بر درآمد اشخاص مهم ترین نوع مالیات است.
منظور مالیاتی است که از درآمد املاک یعنی از درآمد ناشی از واگذاری حقوق اشخاص نسبت به املاک خود در ایران وصول می گردد. واگذاری حقوق نسبت به املاک ممکن است به صورت انتقال حقوق مربوط به عین، منافع، حق کسب و پیشه یا رهن باشد.
درآمدی که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر اعم از حقیقی یا حقوقی در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران بر حسب مدت یا کار انجام یافته به طور نقد یا غیر نقد تحصیل می کند مشمول مالیات بر درآمد حقوق است.
مطابق ماده ۱۰۵ اصلاحی قانون مالیات های مستقیم جمع درآمد شرکت ها و درآمد ناشی از فعالیت های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می شود مشمول مالیات می گردد. تشخیص درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی به دو طریق صورت می گیرد یکی از طریق رسیدگی به دفاتر قانونی و دیگری به شیوه علی الراس می باشد.
مانند سال 99 طبق ماده ۱ قانون مالیات های مستقیم اشخاص زیر ملزم به تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی سال 1400 و پرداخت مالیات می باشند:
کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران طبق مقررات باب دوم.
بر اساس قوانین امسال برای اظهارنامه مالیاتی 1400 بر اساس ماده ۲ اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات های موضوع این قانون نیستند:
تبصره 1 ماده 2 در رابطه با عدم الزام به ارائه اظهارنامه الکترونیکی
شرکتهایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آنها متعلق به اشخاص و موسسههای مذکور در بندهای فوق باشد، سهم درآمد یا سود آنها مشمول حکم این ماده نخواهد بود. حکم این تبصره مانع استفاده شرکتهای مزبور از معافیتهای مقرر در این قانون، حسب مورد، نیست.
تبصره 2 ماده 2 در رابطه با عدم الزام به ارائه اظهارنامه الکترونیکی
درآمد های حاصل از فعالیت های اقتصادی از قبیل فعالیت های صنعتی، معدنی، تجاری، خدماتی و سایر فعالیت های تولیدی برای اشخاص موضوع این ماده، که به نحوی غیر از طریق شرکت نیز تحصیل می شود، در هر مورد به طور جداگانه به نرخ مذکور در ماده 105 این قانون مشمول مالیات خواهد بود. مسئولان اداره امور در این گونه موارد نسبت به سهم فعالیت مذکور مکلف به انجام دادن تکالیف مربوط طبق مقررات این قانون خواهند بود. در غیر این صورت نسبت به پرداخت مالیات متعلق با مودی مسئولیت تضامنی خواهند داشت.
در ایران مالیات به دو صورت خود اظهاری یا علی الرأس محاسبه می گردد. در روش خود اظهاری شخص حقیقی یا حقوقی خود اعلام می نمایند که چه مقدار درآمد داشته و چه مقدار باید مالیات پرداخت نماید بیآنکه ممیزین و کارشناسان سازمان امور مالیاتی در محاسبه و دریافت مالیات، دخالت قابل توجهی داشته باشند. برای این منظور اظهارنامه ای تکمیل کرده که شامل کل درآمد ها و کل هزینه ها می باشد و پس از کسر معافیت مالیاتی، مبلغ مالیات سالیانه نیز محاسبه می گردد. کارشناسان سازمان امور مالیاتی نیز به شرط صحت مندرجات و کامل بودن مدارک و عدم تخلف از قوانین مالیاتی و ثبت دفاتر و اظهارنامه و … آن را مورد پذیرش قرارداده و با توجه به آن مالیات محاسبه شده را دریافت می نماید. در صورت عدم پذیرش اظهارنامه مالیاتی یا عدم ارائه آن به سازمان امور مالیاتی، ممیز مربوطه به صورت علی الرأس مالیات را محاسبه نموده و به مودی اعلام می نماید و نظر ممیز و کارشناس سازمان امور مالیاتی ملاک پرداخت مالیات می باشد.
مودیان باید با مراجعه به پایگاه اینترتنی سازمان امور مالیاتی نسبت به تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی اقدام نمایند. در ثبت اظهارنامه 1400 برای کلیه شخصیت های حقیقی و حقوقی مشمولان قانون مالیات مستقیم و مالیات ارزش افزوده، طبق قانون و روش مصوب، الزامی است و اکنون ثبت اظهارنامه الکترونیک شرکت ها و موسسات در سامانه سازمان امور مالیاتی، به صورت اینترنتی انجام می شود و نیازی به مراجعه حضوری به ادارات کل سازمان امور مالیاتی در سراسر کشور نیست. انجام فرآیند ثبت، به صورت اینترنتی و با داشتن کد کاربری و رمز عبور انجام شده و مودیان مالیاتی می توانند طبق دستور العمل موجود، اطلاعات کارکرد شرکت، موسسه، کارگاه، فروشگاه، کسب و کار خود را وارد کنند.
سال مالیاتی 1400 عبارت است از یک سال شمسی که از اول فروردین هر سال شروع و به آخر اسفند همان سال ختم می شود. در مورد اشخاص حقوقی مشمول مالیات که سال مالی آنها به موجب اساسنامه با سال مالیاتی تطبیق نمی کند، درآمد سال مالی آنها به جای سال مالیاتی مبنای محاسبه مالیات قرار می گیرد. مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی حداکثر تا پایان چهار ماه شمسی پس از سال مالی است. (۳۱ تیر ماه)
اگر شخص حقیقی یا حقوقی به هر دلیلی از تسلیم اظهارنامه الکترونیکی مالیاتی به هر دلیلی خودداری کند، ضمن از دست دادن کلیه معافیت ها و بخشودگی های مالیاتی مصرح در قانون مالیاتی کشور، محاسبه مالیات اشخاص حقوقی، به صورت علی الراس خواهد بود. اما اگر شما شیوه خود اظهاری را در پیش بگیرید، ممیزان اداره دارایی، نسبت به تعیین میزان مالیات اقدام می کنند. خود اظهاری به جای علی الرس، بهترین روش است و روش متداول در کشورهای پیشرفته مثل سوئد و آلمان است.
خود اظهاری الکترونیکی یعنی این که اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات، اعلام می کنند که در سال مالیاتی مزبور، چه میزان سود و زیان کرده و میزان مالیاتی که باید پرداخت کنند و تا کنون پرداخت کرده اند چقدر است.
اگر مالیات شما به صورت علی الراس محاسبه شود، ممیزان مالیاتی میزان مالیات شما را محاسبه و به تایید سر ممیز و سرممیز کل رسانده و به شما ابلاغ می شود. بنابراین، ملاک نظر کارشناسان سازمان مالیاتی است که بر اساس گروه فعالیت کسب و کار شما از متفاوت خواهد بود. اعتراض به نظر ممیزان در این روش سخت تر از روش خود اظهاری است که مبتی بر مستندات و مدارک شفاف است.
در صورتی که دفاتر و اسناد مودی مطابق موازین قانونی و آیین نامه مربوط به روش های نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک تنظیم نشده باشد و یا در مدارک ارائه شده جهت رسیدگی نقص وجود داشته باشد، دفاتر مورد قبول واقع نمی شود و تشخیص درآمد و مالیات واحد های تجاری بر اساس معیار ها و قوانین مالیاتی شناسایی و مطالبه می شود. به این روش، رسیدگی از طریق علی الراس گفته می شود.دلایل علی الراس به صورت خلاصه به این شرح خواهد بود:
در قانون قدیم بر اساس ماده ۹۷ قانون مالیات های مستقیم موارد زیر باعث علی الراس شدن دفاتر می شود:
یکی از موضوعاتی که در قانون جدید حذف شد، محاسبه مالیات از طریق علی الراس است، موضوع تشخیص مالیات علی الراس و جدول ضرایب علی الراس در مواد ۹۷، ۹۸، ۱۵۲، ۱۵۳، ۱۵۴ و ۲۷۱ قانون مالیات های مستقیم مصوب سال 1380 عنوان شده بود که در قانون جدید، متن ماده 97 اصلاح و سایر مواد فوق الذکر حذف شد. اصلی ترین دلیل حذف مواد مالیاتی مربوط به موضوع محاسبه و تشخیص مالیات بصورت علی الراس ، تکریم مودیان مالیاتی و نیز راه اندازی طرح جامع مالیاتی بهعنوان کلیدی ترین محور اصلاح نظام مالیاتی و بزرگ ترین پروژه فناوری اطلاعات در حوزه اقتصادی است . طرحی که یک تغییر رفتار مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات است و تمام ارکان سازمان امور مالیاتی کشور شامل ساختار، فرایند ها، تغییر قوانین و مقررات، فناوری و منابع انسانی را در برمی گیرد .
از آنجائیکه رویکرد هوشمند سازی و مکانیزه کردن روش های رسیدگی، تشخیص، حسابرسی و وصول مالیات (مالیات الکترونیکی)، نیازمند گذشت زمان است، قانون گذار در تبصره ذیل ماده 97 قانون مالیات های مستقیم مصوب 31 تیر ماه 1394 چنین عنوان نموده است که :
سازمان امور مالیاتی کشور موظف است حداکثر ظرف مدت سه سال از ابلاغ این قانون ، بانک اطلاعاتی مربوط به نظام جامع مالیاتی را در سراسر کشور مستقر و فعال نماید. در طی این مدت، در ادارات مالیاتی که نظام جامع مالیاتی به صورت کامل به اجرا در نیامده است ، مواد 97،98،152،153،154و271 قانون مالیات های مستقیم مصوب سال 1380 مجری خواهد بود.
اکنون بیش از سه سال از تاریخ ابلاغ قانون جدید گذشته اما همچنان شاهد اجرای موادی که در تبصره ذیل ماده 97 برای مدت سه سال مجری گردیده بود هستیم و همچنان برگزاری جلسات هیات های موضوع بند ۳ ماده ۹۷و موضوع رد دفاتر مودیان و تشخیص مالیات به طور علی الراس توسط سازمان امور مالیاتی انجام می پذیرد. متاسفانه همچنان برخی از مواد قانون مالیات های مستقیم که پر دردسر و ناکارآمد است، برای محاسبه و تشخیص مالیات بجای طرح جامع مالیاتی مجری است.
پس در سال 1400 هم خطر این که مالیات شما به طور علی الراس و به طور نا عادلانه ای محاسبه شود به قوت خود باقیست. اما از آنجائیکه مودیانی که نحوه محاسبه مالیات آنان از طریق علی الراس و با استناد به جدول ضرایب محاسبه می شود می توانند علاوه بر طی مراحل اعتراض در هیئت های مالیاتی، در شعب دیوان عدالت اداری نیز در مقام معترض حاضر شوند و از آنجائیکه اصلی ترین دلیل راه اندازی طرح جامع مالیاتی تکریم مودیان مالیاتی و جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه برای مودیان و سازمان امور مالیاتی است ، امیدوارم اگر طرح جامع مالیاتی کشور تا کنون راه اندازی نشده است،هرچه زود تر بطور کامل راه اندازی و اگر بطور کامل راه اندازی شده است، بطور کامل مورد بهره برداری قرار گیرد و دیگر از مواد منسوخ شده قانون استفاده نشود.